İşyerinde psikolojik taciz, diğer bir ifadeyle mobbing, çalışanların iş ortamında maruz kaldıkları sistematik ve sürekli kötü muamele, aşağılama, tehdit veya dışlama gibi davranışları ifade eder. Bu tür davranışlar, çalışanların psikolojik ve fiziksel sağlığını olumsuz etkileyerek iş verimliliğinde düşüşe, motivasyon kaybına ve hatta işten ayrılmalara yol açabilir. Türk İş Hukuku, mobbing ile mücadele ve mağdurların korunması amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler ve hukuki mekanizmalar sunmaktadır.
Mobbing’in Tanımı ve Unsurları
Mobbing, bir veya birden fazla kişinin, belirli bir çalışanı hedef alarak uzun süreli ve sistematik şekilde psikolojik baskı uygulaması olarak tanımlanır. Bu süreçte mağdur, sürekli eleştirilere, küçük düşürücü davranışlara, dışlanmaya veya tehditlere maruz kalır. Mobbing’in temel unsurları şunlardır:
- Süreklilik: Davranışların belirli bir zaman dilimine yayılması ve tekrarlanması.
- Sistematiklik: Planlı ve organize bir şekilde gerçekleştirilmesi.
- Kötü Niyet: Mağduru yıldırma, işten ayrılmaya zorlama veya psikolojik zarar verme amacı.
Türk Hukukunda Mobbing’e İlişkin Yasal Düzenlemeler
Türk hukuk sisteminde, mobbing kavramı doğrudan tanımlanmamış olsa da, çalışanların korunması amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler mevcuttur:
- Türk Borçlar Kanunu Madde 417: İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermekle yükümlüdür. İşyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzenin sağlanması, işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları için gerekli önlemlerin alınması işverenin sorumluluğundadır.
- İş Kanunu Madde 24/II: İşçinin, işveren veya diğer çalışanlar tarafından mobbinge maruz kalması durumunda, iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshetme hakkı bulunmaktadır.
- Anayasa Madde 17: Herkesin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı vardır. Mobbing, bu hakkın ihlali olarak değerlendirilebilir.
Mobbing Durumunda Başvurulabilecek Hukuki Yollar
Mobbinge maruz kalan çalışanlar, aşağıdaki hukuki yollara başvurabilirler:
1. İş Sözleşmesinin Feshi ve Tazminat Talepleri
- Haklı Nedenle Fesih: İşçi, mobbing nedeniyle iş sözleşmesini derhal feshederek kıdem tazminatı talep edebilir.
- Manevi Tazminat: Mobbing nedeniyle uğranılan psikolojik zararlar için manevi tazminat davası açılabilir.
2. İşverenin Sorumluluğu
- Gözetim Borcuna Aykırılık: İşverenin, işçiyi koruma ve gözetme yükümlülüğüne aykırı davranması durumunda, işçi maddi ve manevi tazminat talep edebilir.
3. İdari Başvurular
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: Mobbing şikayetleri, ALO 170 hattı üzerinden veya doğrudan Bakanlığa yapılabilir.
4. Ceza Hukuku Kapsamında
- Şikayet: Mobbing fiilleri, hakaret, tehdit veya cinsel taciz gibi suçları oluşturuyorsa, savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir.
Örnek Senaryo
Senaryo:
Bir şirkette çalışan Elif Hanım, amiri tarafından sürekli olarak aşağılayıcı sözlere maruz kalmakta ve iş arkadaşları önünde küçük düşürülmektedir. Bu durum, Elif Hanım’ın psikolojik sağlığını olumsuz etkileyerek iş verimliliğini düşürmüştür. Elif Hanım, öncelikle durumu insan kaynaklarına bildirmiş, ancak herhangi bir çözüm üretilmemiştir. Bunun üzerine, İş Kanunu’nun 24/II. maddesi uyarınca iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı talebinde bulunmuş ve manevi tazminat davası açmıştır.
Yaklaşık Maliyetler
| Hizmet Türü | Yaklaşık Maliyet (TL) |
|---|---|
| Avukatlık Ücreti | 10.000 – 30.000 |
| Dava Harç ve Masrafları | 1.000 – 5.000 |
| Psikolojik Destek Hizmetleri | 500 – 2.000/seans |
Not: Maliyetler, davanın niteliğine, avukatın deneyimine ve bulunduğunuz şehre göre değişiklik gösterebilir.
Hukuki Danışmanlık Almanın Önemi
Mobbing vakaları, hukuki süreçler ve ispat yükümlülükleri açısından karmaşık olabilir. Bu nedenle, uzman bir hukuk danışmanından destek almak, hak kayıplarının önlenmesi ve sürecin doğru yönetilmesi açısından büyük önem taşır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Mobbing nedir?
İşyerinde bir çalışana yönelik sistematik ve sürekli psikolojik taciz, aşağılama, dışlama gibi olumsuz davranışlardır.
2. Mobbing mağduru iş sözleşmesini feshedebilir mi?
Evet, işçi mobbing nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedip kıdem tazminatına hak kazanabilir.
3. Mobbing davasında neler talep edilebilir?
Manevi tazminat, kıdem tazminatı ve işverenin yükümlülüklerine aykırı davranışları nedeniyle maddi tazminat talep edilebilir.
4. Mobbing ispatı zor mudur?
Evet, mobbingin ispatı genellikle zor olabilir. Tanık beyanları, yazışmalar, e-postalar gibi deliller önem taşır.
Bir yanıt yazın