📌 Giriş
İşten çıkarma süreci, işverenler açısından dikkatle yönetilmesi gereken, işçi haklarını ve iş hukukunu doğrudan ilgilendiren önemli bir konudur. Yanlış veya hukuka aykırı bir işten çıkarma, işveren açısından ciddi tazminat yükümlülükleri ve hukuki yaptırımlar doğurabilir.
📌 4857 sayılı İş Kanunu, işten çıkarma sürecindeki işçi haklarını ve işverenin yükümlülüklerini düzenlemektedir.
Bu makalede, işten çıkarma sürecinin hukuki dayanakları, geçerli ve haklı fesih nedenleri, ihbar ve kıdem tazminatı hesaplamaları, işverenin işten çıkarmada dikkat etmesi gerekenler ve işçi hakları ihlal edilirse başvurulabilecek hukuki yollar detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 İşten Çıkarma Süreci Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 İşten çıkarma, işverenin iş sözleşmesini tek taraflı olarak feshetmesiyle gerçekleşen hukuki bir işlemdir.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu madde 17, işten çıkarma sürecini ve ihbar süresini düzenler.
✔ 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, işverenin işçiye karşı yükümlülüklerini belirler.
✔ İş Mahkemeleri Kanunu, işten çıkarmaya karşı açılabilecek davaların usulünü belirler.
📌 Örnek: Bir şirket, ekonomik nedenlerle çalışanlarını işten çıkarmak istiyorsa, İş Kanunu’na uygun hareket etmek zorundadır.
📌 Önemli Not: İşten çıkarma sürecinde işverenin hukuka uygun hareket etmemesi, işe iade davaları ve tazminat yükümlülükleri doğurabilir.
📌 İşten Çıkarma Nedenleri ve Yasal Şartlar
📌 İşveren, işçiyi işten çıkarırken geçerli bir nedene sahip olmalıdır.
✔ 1️⃣ Geçerli Nedenle Fesih (İş Kanunu madde 18-21)
- İşçinin performans düşüklüğü veya yetersizliği
- İşyerinin ekonomik nedenlerle küçülmesi veya kapanması
- İşçinin şirket kurallarına ve disiplinine aykırı hareket etmesi
✔ 2️⃣ Haklı Nedenle Derhal Fesih (İş Kanunu madde 25)
- İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları
- İşçinin devamsızlık yapması veya işini kötüye kullanması
- İşverenin işçinin maaşını ödememesi veya iş sağlığı ve güvenliğini sağlamaması
📌 Örnek: İşçi, işyerinde sürekli olarak işverene ve diğer çalışanlara hakaret ediyorsa, işveren haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir.
📌 Önemli Not: Geçerli veya haklı bir sebep olmadan işten çıkarılan işçi, işe iade davası açabilir.
📌 İşten Çıkarmada İhbar ve Kıdem Tazminatı Hesaplamaları
📌 İşten çıkarılan işçiler, belirli tazminat haklarına sahiptir.
✔ 1️⃣ İhbar Tazminatı
- İşveren, işçiye işten çıkarılacağını belirli bir süre önceden bildirmelidir.
- İhbar süresine uyulmazsa, işçiye ihbar tazminatı ödenmelidir.
| Çalışma Süresi | İhbar Süresi |
|---|---|
| 6 aydan az | 2 hafta |
| 6 ay – 1,5 yıl | 4 hafta |
| 1,5 yıl – 3 yıl | 6 hafta |
| 3 yıldan fazla | 8 hafta |
📌 Örnek: 2 yıldır çalışan bir işçi işten çıkarıldığında, işvereni tarafından en az 6 hafta öncesinden bilgilendirilmelidir. Aksi takdirde, işçiye 6 haftalık maaşı kadar ihbar tazminatı ödenmelidir.
✔ 2️⃣ Kıdem Tazminatı
- İşçi, aynı işyerinde en az 1 yıl çalıştıysa kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
- Her yıl için 30 günlük brüt maaş kadar kıdem tazminatı ödenir.
📌 Örnek: 5 yıldır çalışan bir işçi işten çıkarıldığında, toplam 5 aylık brüt maaşı kadar kıdem tazminatı almalıdır.
📌 Önemli Not: İşçi, haklı nedenle istifa ederse kıdem tazminatı alabilir, ancak ihbar tazminatı alamaz.
📌 İşverenin İşten Çıkarma Sürecinde Dikkat Etmesi Gerekenler
📌 İşveren, işten çıkarma sürecinde aşağıdaki adımları takip etmelidir:
✔ 1️⃣ Fesih Bildirimini Yazılı Olarak Yapın
- İşten çıkarma kararını resmi ve yazılı olarak bildirmek zorunludur.
✔ 2️⃣ İhbar Süresine Uyulmalı veya Tazminat Ödenmeli
- İhbar süresi verilmezse işçiye ihbar tazminatı ödenmelidir.
✔ 3️⃣ İşçinin Kıdem Tazminatı ve Sosyal Haklarını Ödeyin
- İşçi haklarını tam olarak alamazsa dava açabilir.
📌 Örnek: Bir şirket, ekonomik kriz nedeniyle 10 işçisini işten çıkarırken, tüm işçilere ihbar sürelerini tanımak veya tazminatlarını ödemek zorundadır.
📌 Önemli Not: İşten çıkarmalar toplu halde yapılıyorsa, Çalışma Bakanlığı’na bildirimde bulunulmalıdır.
📌 İşçi Hakları İhlal Edilirse Başvurulabilecek Hukuki Yollar
📌 İşten çıkarılan işçi, haksızlığa uğradığını düşünüyorsa hukuki yollara başvurabilir.
✔ 1️⃣ Arabuluculuk Süreci
- İşçi, işe iade davası açmadan önce arabuluculuğa başvurmalıdır.
✔ 2️⃣ İşe İade Davası
- İşçi, 30 gün içinde işe iade davası açabilir.
- Mahkeme, işten çıkarmayı haksız bulursa işveren ya işçiyi geri almalı ya da tazminat ödemelidir.
✔ 3️⃣ Tazminat ve Alacak Davası
- İşçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı veya fazla mesai alacağı için dava açabilir.
📌 Örnek: İşten haksız yere çıkarılan bir işçi, işe iade davası açarak işine geri dönebilir veya işverenden ek tazminat talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşçi, haksız fesih durumunda dava açma hakkını kaybetmemek için yasal süreler içinde başvuru yapmalıdır.
Bir yanıt yazın