📌 Giriş
İşe alım süreci, bir şirketin iş gücünü oluştururken hukuki ve etik kurallara uygun hareket etmesini gerektiren kritik bir süreçtir. Şirketler, işe alım sürecinde işçi haklarını gözetmek ve hukuka aykırı uygulamalardan kaçınmak zorundadır. Yanlış veya eksik yönetilen işe alım süreçleri, işverenler açısından hukuki riskler doğurabilir.
📌 4857 sayılı İş Kanunu, işe alım sürecindeki işçi haklarını ve işverenin yükümlülüklerini düzenlemektedir.
Bu makalede, işe alım sürecinin hukuki çerçevesi, iş ilanı hazırlama ve aday seçim kriterleri, iş sözleşmesi yaparken dikkat edilmesi gerekenler, deneme süresi uygulamaları, işe alımda ayrımcılık yasağı ve hukuki yaptırımlar detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 İşe Alım Süreci Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 İşe alım süreci, işverenin şirket ihtiyaçlarına uygun iş gücünü belirlemek ve adaylarla iş sözleşmesi yaparak çalışma ilişkisini resmiyete kavuşturmak için izlediği hukuki süreçtir.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu, işçilerin işe alınma süreçlerini ve iş sözleşmesi şartlarını düzenler.
✔ 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, işveren ve işçi arasındaki sözleşmeye dayalı yükümlülükleri belirler.
✔ İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı, işçinin sigorta ve sosyal haklarını düzenler.
📌 Örnek: Bir şirket, işe alım sürecinde adaylardan özel hayatlarına ilişkin hukuka aykırı sorular soramaz.
📌 Önemli Not: İşe alım sürecinde ayrımcılık yapılması veya işçi haklarının ihlal edilmesi, işveren için hukuki ve mali yaptırımlara neden olabilir.
📌 İş İlanı ve Aday Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
📌 İş ilanları ve aday seçim sürecinde, işverenlerin belirli yasal kurallara uyması gerekir.
✔ 1️⃣ İş İlanlarının Hukuka Uygun Olması
- İş ilanlarında cinsiyet, yaş, ırk, din, engellilik durumu gibi ayrımcı ifadelere yer verilemez.
- İş tanımı açık ve net şekilde belirtilmelidir.
✔ 2️⃣ Mülakatlarda Hukuki Sınırların Korunması
- Adaylara özel hayat, siyasi görüş veya kişisel sağlık bilgileriyle ilgili sorular sorulamaz.
- İşveren adayın kişisel verilerini izinsiz kullanamaz ve paylaşamaz.
📌 Örnek: Bir şirket, “Yalnızca erkek adaylar başvurabilir” ibaresini içeren bir iş ilanı verirse, ayrımcılık yapmış olur ve hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.
📌 Önemli Not: İşverenin, iş başvurularında adayları eşit ve tarafsız şekilde değerlendirmesi gerekir.
📌 İş Sözleşmesi Yaparken Hukuki Yükümlülükler
📌 İş sözleşmesi, işveren ve işçi arasındaki hak ve yükümlülükleri belirleyen hukuki belgedir.
✔ 1️⃣ İş Sözleşmesinin Yazılı Olması
- Süresi 1 yıl ve daha uzun olan iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur.
✔ 2️⃣ İş Sözleşmesinde Bulunması Gereken Unsurlar
- Çalışma süresi, ücret miktarı, fazla mesai şartları, sosyal haklar ve fesih koşulları net şekilde belirtilmelidir.
✔ 3️⃣ Sigorta Bildiriminin Yapılması
- İşçi, işe başladığı gün SGK’ya bildirilmelidir.
📌 Örnek: Bir şirket, işçiyi sigortasız çalıştırırsa hem idari para cezası hem de geriye dönük prim ödeme yükümlülüğüyle karşılaşır.
📌 Önemli Not: İş sözleşmesi imzalanmadan işçinin çalıştırılması yasal değildir.
📌 Deneme Süresi ve İşçinin Hakları
📌 İşveren, işçiyi işe alırken belirli bir süre deneme süresi uygulayabilir.
✔ 1️⃣ Deneme Süresinin Hukuki Çerçevesi
- Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir.
- Toplu iş sözleşmesiyle bu süre en fazla 4 aya kadar uzatılabilir.
✔ 2️⃣ Deneme Süresinde İşten Çıkarma ve Haklar
- Deneme süresinde işçi veya işveren tazminat ödemeden sözleşmeyi feshedebilir.
- İşçi, deneme süresinde çalıştığı günlerin ücretini ve sosyal haklarını talep edebilir.
📌 Örnek: Bir şirket, deneme süresi bitmeden işçiyi performans düşüklüğü nedeniyle işten çıkardığında, sadece çalıştığı günlerin ücretini ödemek zorundadır.
📌 Önemli Not: Deneme süresi boyunca işçinin sigortası yapılmalıdır.
📌 İşe Alımda Ayrımcılık Yasağı ve Hukuki Yaptırımlar
📌 İşveren, işe alım sürecinde adaylar arasında ayrım yapamaz.
✔ 1️⃣ Cinsiyet ve Yaş Ayrımcılığı Yasağı
- İş ilanlarında “Sadece erkek adaylar” veya “35 yaş altı” gibi ifadeler kullanılamaz.
✔ 2️⃣ Engellilere Eşit Fırsatlar Sağlama Zorunluluğu
- 50 ve üzeri çalışanı bulunan özel sektör şirketleri, çalışanlarının en az %3’ünü engelli personelden seçmek zorundadır.
✔ 3️⃣ Eşit İşe Eşit Ücret İlkesi
- Aynı işi yapan kadın ve erkek çalışanlar arasında ücret farkı yapılamaz.
📌 Örnek: Bir şirket, aynı pozisyonda çalışan erkek ve kadın işçilere farklı maaş verirse, işçi eşit ücret talep edebilir ve dava açabilir.
📌 Önemli Not: Ayrımcılığa uğrayan işçi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilir.
Bir yanıt yazın