📌 Giriş
İş dünyasında, çalışanların normal çalışma saatleri dışında çalıştırılması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Fazla mesai, işçinin haftalık yasal çalışma süresinin üzerine çıkması durumunda ek ücret almasını gerektiren bir uygulamadır. Ancak işverenlerin, fazla mesai yaptırırken İş Kanunu’na uygun hareket etmesi ve işçi haklarını koruması zorunludur.
📌 4857 sayılı İş Kanunu, fazla mesai uygulamalarını ve çalışanların haklarını düzenleyen temel mevzuattır.
Bu makalede, fazla mesainin hukuki dayanakları, işçiye fazla mesai yaptırma şartları, fazla mesai ücreti hesaplama yöntemleri, işverenin fazla mesai konusunda dikkat etmesi gerekenler ve işçi hakları ihlal edilirse başvurulabilecek hukuki yollar detaylı olarak ele alınacaktır.
📌 Fazla Mesai Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 Fazla mesai, işçinin yasal haftalık çalışma süresi olan 45 saatin üzerine çalışması durumunda, fazla çalışma ücreti almaya hak kazandığı uygulamadır.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu madde 41, fazla mesai şartlarını belirler.
✔ Çalışma Süreleri Yönetmeliği, günlük ve haftalık çalışma saatlerinin nasıl uygulanacağını düzenler.
✔ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, fazla mesaiye ilişkin prim ödemelerini kapsar.
📌 Örnek: Bir işçi, haftada 50 saat çalışmışsa, 5 saatlik fazla mesai ücreti almaya hak kazanır.
📌 Önemli Not: Haftalık çalışma süresi 45 saatin altında olan işçiler için, fazla mesai “fazla sürelerle çalışma” olarak adlandırılır ve hesaplaması farklıdır.
📌 İşçiye Fazla Mesai Yaptırma Şartları
📌 İşverenin işçiye fazla mesai yaptırabilmesi için belirli şartlara uyması gerekmektedir.
✔ 1️⃣ İşçinin Rızasının Alınması Zorunludur
- İşçinin yazılı onayı olmadan fazla mesai yaptırılamaz.
- İşçi, fazla mesai yapmayı reddettiği için işten çıkarılamaz.
✔ 2️⃣ Günlük Çalışma Süresi 11 Saati Aşamaz
- Bir işçinin günlük toplam çalışma süresi 11 saati geçemez.
- Örnek: Sabah 08:00’de işe başlayan bir çalışan en geç 19:00’da işi bırakmalıdır.
✔ 3️⃣ Yıllık Fazla Mesai Sınırı 270 Saattir
- Bir işçi, bir yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapabilir.
📌 Örnek: Bir fabrikada çalışan işçi, yıllık 270 saatten fazla çalıştırılmışsa, fazla mesai ücreti ödenmediği takdirde iş mahkemesine başvurabilir.
📌 Önemli Not: Fazla mesai zorunlu haller dışında işçinin onayı olmadan yapılamaz.
📌 Fazla Mesai Ücreti Hesaplama Yöntemleri
📌 İşçiye fazla mesai yaptırıldığında, bu çalışmasının ücreti kanuna uygun olarak ödenmelidir.
✔ 1️⃣ Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması
- Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin %50 artırılmasıyla hesaplanır.
- Formül: Saatlik Ücret × 1,5 × Fazla Mesai Saati
📌 Örnek:
- İşçinin aylık maaşı: 15.000 TL
- Haftalık çalışma süresi: 45 saat
- Saatlik ücret: 15.000 TL / 225 saat = 66,67 TL
- Fazla mesai ücreti: 66,67 TL × 1,5 = 100 TL
- 5 saat fazla mesai ücreti: 100 TL × 5 = 500 TL
✔ 2️⃣ Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti
- Haftalık 45 saatten az çalışılan işyerlerinde fazla sürelerle çalışma ücreti %25 zamlı ödenir.
✔ 3️⃣ Fazla Mesai Yerine Serbest Zaman Kullanımı
- İşçi, fazla mesai karşılığında ücret almak yerine serbest zaman kullanabilir.
- Fazla mesai süresine eşit oranda izin verilir.
📌 Örnek: İşçi, 10 saat fazla mesai yaptıysa, ücret almak yerine 10 saatlik izin kullanabilir.
📌 Önemli Not: Fazla mesai ücretleri işçinin maaşı ile birlikte eksiksiz ödenmelidir.
📌 İşverenin Fazla Mesai Konusunda Dikkat Etmesi Gerekenler
📌 İşverenlerin fazla mesai yaptırırken hukuki riskleri önlemek için dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:
✔ 1️⃣ İşçiden Fazla Mesai Onayı Alınmalı
- Her yıl işçiden fazla mesaiye onay verdiğine dair yazılı belge alınmalıdır.
✔ 2️⃣ Fazla Mesai Ücretleri Eksiksiz Ödenmeli
- İşçinin fazla mesai ücreti maaşı ile birlikte düzenli ödenmelidir.
✔ 3️⃣ Günlük 11 Saat Çalışma Kuralına Uyulmalı
- İşçiye fazla mesai yaptırırken günlük toplam çalışma süresi aşılmamalıdır.
📌 Örnek: Bir mağaza zinciri, fazla mesai ücretlerini ödemediği için işçiler tarafından toplu dava açılabilir.
📌 Önemli Not: İşçiye fazla mesai ücreti ödenmezse, işçi tazminat hakkına sahip olabilir.
📌 İşçi Hakları İhlal Edilirse Başvurulabilecek Hukuki Yollar
📌 Fazla mesai ücreti ödenmeyen veya fazla mesai yaptırılan işçi, hukuki yollarla haklarını talep edebilir.
✔ 1️⃣ İş Mahkemesine Fazla Mesai Alacağı Davası Açma
- İşçi, 5 yıl geriye dönük fazla mesai ücretlerini talep edebilir.
✔ 2️⃣ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikayet
- İşçi, fazla mesai ödenmediğinde SGK ve Çalışma Bakanlığı’na şikayette bulunabilir.
✔ 3️⃣ İş Akdini Haklı Nedenle Feshetme ve Kıdem Tazminatı Talebi
- İşveren fazla mesai ücretini ödemezse, işçi haklı fesih yaparak kıdem tazminatı talep edebilir.
📌 Örnek: Bir çalışan, fazla mesai ücretlerini alamadığı için iş mahkemesine başvurarak alacaklarını tahsil edebilir.
📌 Önemli Not: İşçi, fazla mesaiye ilişkin dava açarken bordro ve tanık beyanları ile çalışma saatlerini ispatlamalıdır.
Bir yanıt yazın