Teknolojinin iş yaşamında yoğun şekilde kullanılmasıyla birlikte işveren ile çalışan arasındaki dijital denetim sınırları önemli bir tartışma konusu haline gelmiştir. Özellikle işverenin, çalışanına ait bilgisayar, e-posta veya mesaj içeriklerini izlemesi veya incelemesi durumunda ortaya çıkan hukuki sorular sıkça gündeme gelir.
Peki, işçinin bilgisayarının incelenmesi yasal mı, hangi sınırlar içinde yapılabilir, çalışan gizliliği nasıl korunur ve yargı ne diyor? Tüm bu soruların yanıtlarını bu yazıda detaylı olarak ele aldık.
İşçinin Bilgisayarı Üzerindeki Denetim Yetkisi Kime Aittir?
İşveren, işyeri içinde kullanıma sunduğu bilgisayar, e-posta hesabı veya diğer dijital araçlar üzerinde mülkiyet hakkı sahibidir. Ancak bu durum, işçinin kişisel verilerinin sınırsız şekilde denetlenebileceği anlamına gelmez.
Temel Hukuki Denge:
Özel hayatın gizliliği (Anayasa Madde 20) ve kişisel verilerin korunması (KVKK) ile işverenin denetim hakkı (İş Kanunu Madde 2) arasında kurulmalıdır.
Yasal Dayanaklar
| Mevzuat | İlgili Hüküm |
|---|---|
| Anayasa | Madde 20 – Özel hayatın gizliliği |
| Türk Borçlar Kanunu | Madde 419 – Kişilik haklarının korunması |
| İş Kanunu | Madde 2 – İşverenin yönetim hakkı |
| KVKK | 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu |
| Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi | Bărbulescu v. Romanya Kararı |
İşçinin Bilgisayarı Ne Şartla İncelenebilir?
1. Açık Bilgilendirme Şartı
- İşçiye işe girişte veya sözleşme esnasında bilgisayarın denetleneceği açıkça bildirilmelidir.
2. Kullanım Amacının Belirtilmesi
- Bilgisayar yalnızca iş amaçlı kullanım için tahsis edilmelidir. Kişisel kullanıma izin verilmişse gizlilik hakkı daha güçlüdür.
3. Orantılılık İlkesi
- İnceleme, makul gerekçelere dayalı, sınırlı ve amaca uygun olmalıdır. Tüm içeriklerin gelişigüzel incelenmesi orantılı olmaz.
4. Bilgisayar İşverene Ait Olmalı
- İnceleme konusu cihazın şirket bilgisayarı olması gerekir. İşçiye ait kişisel cihaz incelenemez.
E-Posta ve Dosya İnceleme Hukuka Uygun mu?
Yargıtay’a göre:
- İşveren tarafından tahsis edilmiş ve iş amaçlı kullanılan e-posta adresleri, önceden bilgilendirme yapılmışsa denetlenebilir.
- Ancak işçinin özel e-posta adresi (örneğin Gmail, Hotmail) hiçbir şekilde denetlenemez.
Kişisel Verilerin Korunması Açısından İnceleme
- İşveren, işçinin bilgisayarındaki verileri işlerken KVKK hükümlerine uymalıdır.
- İşleme faaliyetinin açık rızaya dayalı olması gerekir ya da meşru menfaat, sözleşme ifası gibi KVKK’da sayılan hukuki sebeplerden biri bulunmalıdır.
Yargıtay Kararları Ne Diyor?
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi:
“İşveren tarafından çalışan adına oluşturulan kurumsal e-posta adreslerinin denetlenmesinde meşru menfaat vardır. Ancak işçiye önceden bildirim yapılmamışsa bu denetim özel hayatın ihlali niteliği taşır.”
Yine benzer kararlarda, işçinin rızası alınmadan yapılan geniş kapsamlı incelemeler hukuka aykırı kabul edilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Görüşü
Bărbulescu v. Romanya (2017) kararında AİHM, işverenin denetim yetkisini tanımış ancak işçinin bilgilendirilmemesi nedeniyle Romanya’yı özel hayatın ihlali gerekçesiyle mahkum etmiştir.
İşveren Bilgisayar İncelemesi Sonucu Disiplin Cezası Verebilir mi?
Evet, eğer inceleme hukuka uygun biçimde yapılmışsa ve elde edilen verilerde:
- İş disiplinine aykırı davranış,
- Ticari sırların paylaşımı,
- Hakaret, kötü niyetli kullanım gibi durumlar varsa
işveren, uyarıdan iş akdi fesihine kadar çeşitli disiplin yaptırımları uygulayabilir.
İşçinin Hakları Nelerdir?
- Kişisel verilerinin işlenmesine karşı bilgi talep etme hakkı
- Gerekiyorsa KVKK kapsamında şikâyet veya dava hakkı
- Hukuka aykırı inceleme varsa maddi ve manevi tazminat talebi
Sonuç: Dijital Denetimde Hukuki Dengeler Göz Ardı Edilmemeli
İşverenin işyeri disiplinini sağlama hakkı kadar, işçinin özel hayatı ve kişisel verileri de hukuki koruma altındadır. Bu nedenle işçinin bilgisayarının incelenmesi, ancak belirli koşullar altında ve açık bilgilendirme ile gerçekleştirilebilir. Aksi takdirde, hem cezai hem de tazminat sorumluluğu gündeme gelebilir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. İşveren, işçinin bilgisayarını istediği zaman inceleyebilir mi?
Hayır. İnceleme açık bilgilendirme ve hukuki gerekçeye dayanmalıdır.
2. Kurumsal e-postalar denetlenebilir mi?
Evet. Ancak önceden bildirilmeli ve sınırları belirlenmelidir.
3. WhatsApp yazışmaları işten çıkarmada delil olur mu?
Kişisel cihazdaki yazışmalar hukuka aykırı şekilde elde edildiyse delil olamaz.
4. İşçinin rızası olmadan bilgisayarı incelenirse ne olur?
Özel hayatın ihlali ve kişisel verilerin izinsiz işlenmesi söz konusu olur.
5. Bilgisayar şirketin ama ben kişisel verilerimi sakladım, haklarım var mı?
Evet. Kişisel verilerin korunması ve özel hayatın gizliliği anayasal haktır.
6. İşveren izinsiz ekran kaydı alırsa suç işler mi?
Eğer önceden bilgilendirme yapılmamışsa kişisel verileri hukuka aykırı ele geçirme suçu oluşabilir.
Bir yanıt yazın