İş ilişkileri sadece işverenin sözleşmeyi feshetmesiyle değil, işçinin de belli koşullarda iş akdini sona erdirmesiyle son bulabilir. Özellikle işçi tarafından zorunlu nedenle fesih, İş Kanunu’nda yer alan istisnai ama güçlü haklardan biridir. Peki bu hak nasıl kullanılır, hangi durumlar fesih için geçerli sayılır, işçi tazminat alabilir mi ve fesih sürecinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? İşte tüm detaylarıyla bu önemli konunun hukuki incelemesi…
İşçi Tarafından Zorunlu Nedenle Fesih Nedir?
Zorunlu nedenle fesih, işçinin, çalışma koşulları ya da işverenin davranışları nedeniyle artık çalışmaya devam edemeyecek hale gelmesi durumunda, iş akdini derhal sonlandırma hakkıdır. Bu tür fesih, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenlenmiştir.
Bu fesih türü, haklı nedenle yapılan bir fesih olduğu için işçi iş akdini ihbar süresi beklemeksizin ve tazminat hakkını koruyarak sona erdirebilir.
İş Kanunu’na Göre Zorunlu (Haklı) Fesih Nedenleri
İş Kanunu m.24, işçiye haklı nedenle fesih hakkı tanıyan üç ana kategori belirlemiştir:
1. Sağlık Sebepleri
- İş yerinde yapılan iş, işçinin sağlığı veya yaşamı için tehlike oluşturuyorsa
- İşverenin bulaşıcı hastalığı varsa
- İş yerinde hijyen, temizlik, güvenlik eksikliği varsa
2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık
- İşverenin işçiye veya ailesine hakaret etmesi, cinsel tacizde bulunması
- Ücretin zamanında veya tam ödenmemesi
- İşçinin onurunu kıracak davranışlarda bulunulması
- Psikolojik baskı (mobbing), tehdit, baskı ortamı
3. Zorlayıcı Sebepler
- İşçinin çalışmasını engelleyen doğal afet, salgın hastalık gibi dışsal nedenler
- Ulaşımın imkansız hale gelmesi
- Savaş, olağanüstü hal gibi durumlar
Zorunlu Nedenle Fesihte Tazminat Hakkı
İşçi, zorunlu nedenlere dayanarak iş akdini feshederse:
- Kıdem tazminatı hakkı doğar
- İhbar tazminatı talep edilmez (çünkü işçi kendisi fesheder ama haklıdır)
- Kullanılmamış yıllık izin ücretleri ve varsa fazla mesai alacakları da ödenmelidir
Ancak bu haklardan yararlanabilmek için işçinin en az 1 yıl kıdemi olması gerekir.
Zorunlu Nedenle Fesihte Süreç Nasıl İşler?
- Fesih nedeni oluştuğunda işçi yazılı fesih bildirimi yapar
- Bildirimde açıkça fesih gerekçesi belirtilir (örneğin: maaş ödenmemesi, taciz, sağlık riski)
- Fesih bildirimi işverene elden, noter aracılığıyla ya da iadeli taahhütlü mektupla gönderilir
- İşten çıkış işlemi yapılır, işçi kıdem tazminatı ve alacaklarını talep eder
Fesih Bildiriminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Yazılı olmalıdır
- Fesih sebebi açıkça yazılmalıdır
- Belgelerle desteklenmelidir (örneğin: maaş bordrosu, tanık, kamera kaydı)
- Gerekirse avukat aracılığıyla gönderilmelidir
Fesih Sonrası İşveren Ödeme Yapmazsa Ne Olur?
İşçi, zorunlu nedenle işten ayrıldıktan sonra tazminat veya ücret alacakları ödenmezse:
- Zorunlu arabuluculuk başvurusu yapılmalıdır (iş mahkemesi öncesi şarttır)
- Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesine dava açılabilir
- Dava sonucunda işçi haklı bulunursa kıdem tazminatı ve diğer alacaklar faiziyle birlikte ödenir
Yargıtay Kararlarıyla Desteklenen Örnekler
- Ücretin 20 gün ve daha fazla süredir ödenmemesi → işçi feshedebilir
- Cinsel taciz veya ağır hakaret → derhal fesih hakkı
- Sürekli mobbing, aşağılama, tehdit → haklı fesih sebebi
- Salgın hastalık nedeniyle sağlık riski oluşması → zorlayıcı sebep kabul edilir
Zorunlu Fesihte İşsizlik Maaşı Alınabilir mi?
Genel kural olarak işçinin kendi isteğiyle işten ayrılması halinde işsizlik maaşı alınamaz. Ancak:
- Zorunlu nedenle fesih haklı gerekçeye dayandığı için
- İşçi arabuluculuk ve dava sürecinde bu hakkını ispat edebilirse
- SGK çıkış kodu “istifa” değil, “haklı nedenle fesih” olarak girilirse
İŞKUR tarafından işsizlik maaşı bağlanabilir.
Kod 3 ve Kod 24: SGK Açısından Önemli Kodlar
- Kod 03 (istifa): İşçi kendi isteğiyle ayrılmış gibi görünür → tazminat ve işsizlik maaşı hakkı kaybolur
- Kod 24: İşçi haklı nedenle feshetmiş demektir → kıdem tazminatı ve işsizlik maaşı alınabilir
İşverenin yanlış kod girişi yapması halinde itiraz hakkı bulunmaktadır.
Zorunlu Nedenle Fesihte Zamanaşımı Süresi
- Kıdem tazminatı, fazla mesai, yıllık izin ücretleri için zamanaşımı süresi 5 yıldır
- Süre, işten çıkış tarihinden itibaren başlar
Sonuç ve Değerlendirme
İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih, işçinin işverenden kaynaklı haklı bir gerekçeyle iş sözleşmesini derhal sonlandırmasıdır. Bu fesih türü:
- İşçiye kıdem tazminatı alma hakkı verir
- İşçinin yasal süreci doğru yürütmesi durumunda mağduriyetini önler
- İşverenin yasa dışı uygulamalarına karşı güçlü bir hukuki zemindir
Bu nedenle fesih kararı almadan önce durumunuzu değerlendirmek, belgelerinizi toplamak ve gerekirse bir iş hukuku avukatına danışmak çok önemlidir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın