İş yaşamının vazgeçilmez haklarından biri olan yıllık ücretli izin, çalışanların bedensel ve zihinsel sağlıklarını korumayı, dinlenmelerini ve verimliliklerini artırmayı amaçlayan anayasal bir haktır. Ancak yıllık izin hakkı ve bu iznin nasıl hesaplanacağı konusunda hem işçiler hem de işverenler arasında sıkça karışıklık yaşanır. Kimler yıllık izne hak kazanır? İzin süresi neye göre belirlenir? Kısmi süreli çalışanların izni nasıl hesaplanır?
Bu yazıda, yıllık izin nedir, kimler hangi sürede ne kadar izin hakkına sahip olur, yıllık izin hesabında dikkat edilmesi gereken yasal ve pratik detaylar adım adım açıklanacaktır.
Yıllık İzin Nedir?
Yıllık ücretli izin, bir işçinin, belirli bir süre çalıştıktan sonra hak kazandığı ve bu süre zarfında çalışmaksızın ücret almaya devam ettiği dinlenme hakkıdır. Bu izin, işveren tarafından işçiye kullandırılmak zorundadır.
Yasal Dayanak:
- 4857 sayılı İş Kanunu m. 53-60
- Anayasa m. 50
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
Yıllık İzin Hakkı Nasıl Doğar?
Yıllık izin hakkı, aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl (365 gün) çalışılmasıyla doğar. Bu süre içinde:
- Deneme süresi dahil edilir.
- Aynı işyerinde farklı sözleşmelerle geçen süreler birleştirilebilir.
- İşçinin talebi olmadan izni paraya çevrilemez.
Yıllık İzin Süreleri Ne Kadardır?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, hizmet süresine göre yıllık izin gün sayıları şu şekildedir:
| Hizmet Süresi | Yıllık İzin Süresi |
|---|---|
| 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) | 14 gün |
| 5 yıldan fazla 15 yıldan az | 20 gün |
| 15 yıl ve daha fazla | 26 gün |
18 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanlar için en az 20 gün izin uygulanır.
Yıllık İzin Hesaplamasında Dikkate Alınan Süreler
Yıllık izin hesabında aşağıdaki süreler çalışılmış gibi kabul edilir:
- Hafta tatilleri
- Resmi tatiller
- Raporlu geçen hastalık süreleri (kısa süreli)
- Doğum ve evlilik izinleri
- İşverenin verdiği ücretsiz izinler (bazı şartlarla)
Ancak:
- Uzun süreli raporlar
- Ücretsiz izinler
- Askerlik gibi hizmetten sayılmayan kesintiler
izin hesabında dikkate alınmaz.
Kısmi Süreli (Part Time) Çalışanlarda Yıllık İzin
Part time çalışanlar da, çalışma sürelerine göre yıllık izin hakkından aynen yararlanırlar. Ancak izin süresi çalışma günü esasına göre bölünebilir.
Örnek: Haftada 3 gün çalışan bir kişinin 14 günlük izni, 3 hafta boyunca 3 gün olarak kullandırılabilir.
Yıllık İzin Nasıl Kullanılır?
- Bölünemez: İzin kural olarak tek seferde kullanılır. Ancak tarafların anlaşmasıyla bölünerek kullanılabilir.
- İşveren planlama yapabilir: Ancak işçinin dinlenme hakkını ihlal edecek şekilde keyfi uygulama yapılamaz.
- En az 10 gün kesintisiz izin verilmelidir (bir parçası bu olmalıdır).
- İzin formu ile yazılı izin talebi alınmalı ve izin defteri tutulmalıdır.
Yıllık İzin Ücret Hesaplaması
İzin süresince işçiye, çalışıyor gibi tam maaş ödenir. Bu maaşın içinde;
- Aylık brüt ücret
- Prim ve ikramiye (düzenli ödenenler)
- Nöbet, vardiya, yol, yemek yardımı gibi kalemler
de yer alabilir.
Yıllık İzin Ücreti Ne Zaman Ödenir?
İş Kanunu m. 57 gereği, yıllık izin ücretleri izin başlamadan önce peşin veya avans olarak ödenmelidir.
Yıllık İzin Kullanılmadan İşten Ayrılma
İşten ayrılan işçinin kullanmadığı yıllık izinleri varsa:
- Bu günler ücret olarak ödenir.
- Ödeme, son brüt maaş üzerinden yapılır.
- İhbar ve kıdem tazminatına eklenerek hesaplanır.
Yıllık İzin Hakkının Zaman Aşımı
- Yıllık izin hakkı 5 yıl içinde kullanılmazsa zamanaşımına uğrar.
- Ancak iş ilişkisinin devam ettiği sürede zamanaşımı işlemeye başlamaz.
Yıllık İzinle İlgili Yargıtay Kararları
Yargıtay 9. HD, 2020/2231 E., 2021/5127 K.
“İşçinin yıllık izin hakkı anayasal bir dinlenme hakkıdır, tarafların feragat etmesi mümkün değildir.”
Yargıtay 22. HD, 2019/4732 E., 2020/2368 K.
“Yıllık izin kullandırılmadığı sabitse, işçi bu süreye ilişkin ücreti talep edebilir.”
Yıllık İzin Hesaplama Örneği
Örnek Durum:
Ahmet Bey, 6 yıldır aynı işyerinde çalışıyor. 2025 yılına kadar 15 gün izni vardı. Kullanmadı.
- Toplam izin hakkı: 20 gün (5 yıl üzeri)
- Kalan yıllık izin: 20 gün
- Aylık brüt maaş: 30.000 TL
- Günlük brüt ücret: 1.000 TL
- İzin ücreti: 20 x 1.000 TL = 20.000 TL
İşten ayrıldığında bu tutar netleştirilerek ödenir.
İşverenin Sorumlulukları
- İzin hakkını engelleyemez
- Yazılı izin kayıtlarını tutmakla yükümlüdür
- İzni mali kaygılarla erteleyemez
- Zorunlu sebepler dışında izni bölemez
Sonuç
Yıllık izin hesaplama, sadece bir muhasebe işlemi değil, aynı zamanda işçi sağlığını ve yasal hakları doğrudan ilgilendiren bir süreçtir. İşverenin bu konuda yasal sınırlara uyması zorunlu olduğu gibi, işçinin de izin hakkını zamanında ve doğru şekilde kullanması önemlidir. Doğru hesaplama ve kayıt sistemi, iş ilişkilerinde doğabilecek uyuşmazlıkların önüne geçer. Gerektiğinde uzman desteğiyle hareket edilmesi, hem çalışan hem işveren açısından hak kaybını önler.
Bir yanıt yazın