Çalışanın emeğinin karşılığı olarak alacağı ücretin zamanında ödenmemesi, hem işçi hem de işveren açısından ciddi hukuki sonuçlar doğurur. 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde; gecikme faizi, tazminat hakları, iş sözleşmesinin feshi ve yasal yollarla takip edilebilecek başvuru süreçlerini adım adım ele alıyoruz.
Ücretin Ödenme Zamanı ve Şartları
- Ücretin ödenme zamanı, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi veya işyeri uygulamasına göre belirlenir.
- Kanun’a göre en geç ayı takip eden ayın beşinci günü içinde ücret ödenmelidir (İşK m. 34).
- Taraflarca daha kısa süre kararlaştırılsa da; bir ayı aşan ödeme süreleri işçinin rızasıyla geçerli olur.
Gecikme Durumunda İşçinin Hakları
- Gecikme Faizi Talebi
- Borcun vadesinde ödenmemesi hâlinde, işçi gecikme faizi isteyebilir.
- Faiz oranı, iş sözleşmesinde veya genel hükümlerde belirtilmemişse yasal faiz (%9,40 yıllık) olarak uygulanır.
- İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Fesih
- İşK m. 24/II-b hükmü: Ücretin kanunda veya sözleşmede belirlenen sürede ödenmemesi, işçi için derhal fesih hakkı doğurur.
- Fesih sonrası kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti talep edilebilir.
- Yargı Yolu – İş Mahkemesi Başvurusu
- İşçi, iş sözleşmesinin sona ermesi beklenmeden de iş mahkemesinde alacak davası açabilir (İşK m. 39).
- Dava dilekçesinde; alacak kalemleri (ücret, fazla mesai, gecikme faizi), dönemler ve belgeler (bordro, banka dekontu) belirtilir.
İhtarname ve Arabuluculuk Süreci
- Yazılı İhtarname: İşçinin, işverene ödeme ihtarı göndermesi ve sürede ödeme yapılmazsa yasal yollara başvuracağı belirtilmesi, delil niteliği taşır.
- Arabuluculuk: İş davalarında arabuluculuk zorunluluğu 2018’den beri mevcuttur. Ödemeye ilişkin uyuşmazlıkta arabulucuya başvurulmadan dava açılamaz.
Fesih Bildirimi ve Tazminat Talepleri
- Haklı fesih halinde işçi, fesih bildiriminin işverene derhal ulaştırılmasını sağlamalıdır.
- Fesih sonrası talep edilebilecek haklar:
- Kıdem tazminatı (Çalışma süresine bağlı),
- İhbar tazminatı (bildirim süresine bağlı),
- Kullanılmamış yıllık izin ücreti,
- Fazla mesai ve genel tatil çalışması ücretleri.
Geç Ödeme Durumunda Sosyal Güvenlik ve SGK Bildirimleri
- İşverenin ücret ödememesi, SGK primlerinin yatırılmaması riskini barındırır. İşçi, SGK’ya e-SGK Çalışma Belgesi talebiyle başvurarak prim ve hizmet dökümünü kontrol edebilir.
Toplu İşçi Eylemleri ve Sendikal Haklar
- Ücretin düzenli olarak ödenmemesi hâlinde sendika üyeleri, toplu iş uyuşmazlığı yoluna başvurabilir veya grev hakkı doğabilir (6356 sayılı Sendikalar Kanunu).
Pratik Örnek Senaryo
Ayşe Hanım, aylık ücreti 10.000 ₺ olan bir kafe çalışanıdır. İşveren, Mart 2025 ücreti için 5 Mayıs’a kadar ödeme yapmadı:
- Ayşe, 6 Mayıs’ta noter aracılığıyla ödeme ihtarı gönderdi.
- 15 Mayıs’ta hâlâ ödeme yapılmayınca arabulucuya başvurdu. Arabuluculuk süreci sonuçsuz kaldı.
- 30 Mayıs’ta iş mahkemesinde dava açtı: ücret alacağı 10.000 ₺ + yasal faiz (+ kıdem ve ihbar tazminatı).
- Mahkeme, haklı fesih haklarının kullanıldığını ve bildirilen alacakları haklı buldu; işvereni borç ödemeye ve tazminatları yatırmaya hükmetti.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Ücretin ödenme süresi aşılırsa ne kadar gecikme faizi talep edebilirim?
Vade tarihinden dava açıldığında yargı kararı kesinleşene kadar geçen süreye yasal faiz uygulanır.
Haklı fesih hakkımı kaybeder miyim?
Ücret ödenmeyi gerektiren vade geçtikten sonra derhal fesih bildirimi ulaştırılırsa hak kaybı olmaz.
Arabuluculuk olmazsa dava açabilir miyim?
2018’den itibaren iş alacağı davalarında arabuluculuk zorunlu; arabuluculuk belgesi olmadan dava açılamaz.
İhtarname göndermek zorunlu mu?
Mahkeme sürecinde güçlü delil sağlamak için ihtarname önerilir, ancak zorunlu değildir. Arabuluculuk öncesi ihtarname teklifi iyi bir pratik.
Ücret dışı alacaklar (mesai, ikramiye) için de aynı süreç mi?
Evet; fazla mesai ve diğer ücret ekleri de gecikme faizine tabidir ve dava konusu yapılabilir.
Sonuç
Maaşın gününde ödenmemesi, işçinin temel hakkının ihlali ve işverenin ağır sorumluluğudur. Arabuluculuk, ihtarname ve iş mahkemesi süreçlerini doğru sıralamak; hak kayıplarını önlemek ve tazminat taleplerini güçlendirmek için elzemdir. İşverenler, düzenli ve zamanında ödeme yükümlülüğünü yerine getirerek hem iş barışını korur hem de hukuki risklerden kaçınır.
Bir yanıt yazın