Giriş
İşçilerin dinlenme hakkı, hem ulusal hem de uluslararası hukukta koruma altına alınmış temel bir haktır. Bu bağlamda yıllık ücretli izin, çalışanların fiziksel ve zihinsel sağlıklarını korumaları açısından büyük önem taşır. Türkiye’de yıllık izin düzenlemeleri, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 53 ila 60. maddeleri arasında yer alır. Bu yazıda, yıllık izin sürelerinin nasıl hesaplandığı, kimlerin ne kadar izin hakkı olduğu ve uygulamada dikkat edilmesi gerekenler detaylı şekilde incelenmiştir.
1. Yıllık Ücretli İzin Hakkı Nedir?
Yıllık ücretli izin, belirli bir süre aynı işverene bağlı olarak çalışan işçiye, çalışmaya ara vererek dinlenmesi için verilen ve ücreti ödenen bir izin hakkıdır. İşveren, bu izin süresi boyunca işçiye ücret ödemeye devam etmek zorundadır.
2. Yıllık İzin Hakkı Ne Zaman Doğar?
📌 İşçinin yıllık izin hakkı, aynı işverenin işyerinde en az bir yıl çalışmasıyla doğar.
Bu süreye deneme süresi de dahildir.
Örnek:
15 Mart 2024’te işe başlayan bir işçi, 15 Mart 2025 itibarıyla yıllık izin hakkı kazanır.
3. Yıllık İzin Süreleri Nasıl Hesaplanır?
4857 Sayılı İş Kanunu’na Göre
| İşçinin İşyerindeki Kıdem Süresi | Yıllık İzin Süresi |
|---|---|
| 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) | En az 14 gün |
| 5 yıldan fazla – 15 yıla kadar | En az 20 gün |
| 15 yıl ve daha fazla | En az 26 gün |
🔸 18 yaşından küçükler ve 50 yaşından büyükler için:
Bu işçiler kıdem sürelerine bakılmaksızın en az 20 gün yıllık izin hakkına sahiptir.
4. Kısmî Süreli (Part-Time) Çalışanların İzin Hakkı
Part-time çalışanlar da aynı şekilde yıllık izin hakkına sahiptir.
İzin süresi çalışılan gün sayısına değil, işyerindeki kıdeme göre hesaplanır.
5. Yıllık İzin Hesaplamasında Dikkate Alınan Süreler
Yıllık izin hakkının hesaplanmasında aşağıdaki süreler çalışılmış gibi kabul edilir:
- Hafta tatilleri
- Ulusal bayram ve genel tatiller
- Hastalık izinleri (kısa süreli)
- Doğum ve evlenme izinleri
- Ücretsiz izinler (uzun süreli olanlar hariç)
📌 Ancak askerlik, uzun süreli hastalık, ücretsiz izin gibi durumlar izin süresini durdurabilir ya da yıl hesabından sayılmayabilir.
6. Yıllık İzin Ne Zaman ve Nasıl Kullanılır?
- İşçi, iznini işverenin belirleyeceği zaman diliminde kullanır.
- Ancak işveren, işçinin talebini göz önünde bulundurmak zorundadır.
- İşveren, işçiye izne çıkmadan önce izin ücreti avansı ödemelidir.
Parçalara Bölünerek Kullanılabilir mi?
Evet.
Yıllık izin süresi, tarafların anlaşmasıyla bölünebilir.
Ancak bu sürenin bir parçası en az 10 gün olmak zorundadır (İş Kanunu m.56).
7. Yıllık İzin Ücretinin Ödenmesi
Yıllık izin süresince işçiye, izin günlerine tekabül eden ücretin tamamı peşin ödenmelidir.
Ayrıca işçiden yıllık izin kullanırken herhangi bir kesinti yapılamaz.
8. İşten Ayrılan İşçinin Kullanılmayan İzinleri
İş sözleşmesi feshedilen işçiye, kullanmadığı yıllık izin sürelerine ilişkin ücret, işveren tarafından nakit olarak ödenmelidir. Bu ödeme:
- Brüt ücret üzerinden yapılır,
- SGK ve vergiye tabidir.
📌 İzinlerin zamanında kullandırılmaması, işverene idari para cezası doğurabilir.
9. Uygulamada Örnek Hesaplamalar
Örnek 1:
Ali Bey 1 Mart 2020’de işe başladı. Bugün 1 Mart 2025.
Kıdemi: 5 yıl
➡️ Yıllık izin süresi: 20 gün
Örnek 2:
Ayşe Hanım 1 Temmuz 2012’de işe başladı. Bugün 1 Temmuz 2025.
Kıdemi: 13 yıl
➡️ Yıllık izin süresi: 20 gün
(15 yılı doldurmadığı için 26 gün değil)
Örnek 3:
Mehmet Bey 18 yaş altı bir işçidir.
➡️ Kıdemine bakılmaksızın en az 20 gün izin hakkına sahiptir.
10. Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirmeler
- Yargıtay 9. HD, 2019/14687 E.: “Kullanılmayan yıllık izin sürelerinin karşılığı işçiye işten çıkarken ödenmelidir.”
- Yargıtay 22. HD, 2020/7514 E.: “İşçinin yıllık izinlerini fiilen kullanması sağlanmalı, ücret karşılığı izin kullandırmak kural değildir.”
11. Dikkat Edilmesi Gerekenler
✅ Yıllık izin hakkı devredilemez ancak bir sonraki yıla aktarılabilir
✅ Üç yıl içinde kullanılmayan izinler zamanaşımına uğrayabilir
✅ İzinler mutlaka izin formu ile kayıt altına alınmalı
✅ İzin süresince işçiye başka iş verilemez
✅ İzin hakkı işçinin rızası olmadan ücretle değiştirilemez
Sonuç
Yıllık ücretli izin, işçilerin temel sosyal haklarındandır ve 4857 sayılı İş Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Bu hakkın doğru ve zamanında kullandırılması, hem iş barışının korunması hem de işverenin yasal sorumluluklarını yerine getirmesi açısından önemlidir. İşverenler izinleri düzenli belgelemeli, işçiler ise haklarını bilmeli ve talep etmeli; böylece olası uyuşmazlıklar önlenebilir.
Bir yanıt yazın