İş dünyasında zaman zaman esnek ve kısa süreli iş gücüne ihtiyaç duyulabilir. Bu gibi durumlarda başvurulan en önemli yöntemlerden biri de geçici iş ilişkisi kurulmasıdır. Özellikle mevsimlik işler, proje bazlı görevler veya doğum izni gibi uzun süreli devamsızlıklarda bu yöntem, işverene büyük kolaylık sağlar. Ancak geçici iş ilişkisi yalnızca pratik değil, aynı zamanda sıkı şekilde düzenlenmiş hukuki kurallara tabidir.
Bu yazıda, geçici iş ilişkisinin ne olduğu, nasıl kurulduğu, kimler tarafından uygulanabileceği ve taraflara getirdiği hak ve yükümlülükler ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır.
Geçici iş ilişkisi nedir?
Geçici iş ilişkisi, bir işverenin, kendi personelini belirli bir süreyle ve geçici olarak başka bir işverene devretmesidir. Türk İş Kanunu’na 2016 yılında eklenen düzenlemeler ile geçici iş ilişkisi yasal zemine oturtulmuştur.
Bu ilişki şu iki şekilde kurulabilir:
- Özel istihdam bürosu aracılığıyla (en yaygın yöntem)
- Holding içi görevlendirme veya aynı şirketler topluluğu içinde devretme
Yasal dayanak
Geçici iş ilişkisi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 7. maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Bu madde, hem işçinin korunmasını hem de işverenlerin belirli süreli ihtiyaçlarını karşılamasını amaçlamaktadır.
Taraflar kimlerdir?
- Geçici işveren: İşçiyi işe alan ve özel istihdam bürosu yoluyla diğer işverene devreden taraf
- Kullanıcı işveren: İşçiyi geçici olarak çalıştıran ve fiilen denetimini sağlayan işveren
- İşçi: Geçici olarak görevlendirilen çalışan
Geçici iş ilişkisi ne zaman kurulabilir?
Kanun geçici iş ilişkisinin kurulabileceği durumları sınırlandırmıştır. Aşağıdaki durumlar geçerli bir geçici iş ilişkisi kurulmasına olanak tanır:
- Doğum izni, süt izni, ücretsiz izin gibi uzun süreli devamsızlıklar
- Kısa süreli artan iş hacmi
- Mevsimlik işler
- Proje bazlı işler
- İşverenin bir süreyle yurt dışına gitmesi
- İş yerinin faaliyetinin geçici olarak durması
- İş gücü planlamasında belirsizlik yaşanması
Bunun dışında sürekli işlerin tamamını geçici iş ilişkisiyle yürütmek hukuka aykırıdır.
Süre sınırı nedir?
- Geçici iş ilişkisi en fazla 4 ay süreyle kurulabilir.
- Bu süre en fazla 2 kez uzatılabilir.
- Böylece toplamda en fazla 12 ay boyunca geçici iş ilişkisi devam edebilir.
- Mevsimlik işler ve ev hizmetleri bu süre sınırlamasına tabi değildir.
İşçinin hakları nelerdir?
Geçici iş ilişkisinde çalışan işçi, aşağıdaki haklara sahiptir:
- İş Kanunu kapsamındaki tüm temel işçi hakları
- Ücret, fazla mesai, yıllık izin, hafta tatili, resmi tatil hakları
- Aynı iş yerinde çalışan diğer işçilerle eşit davranılma hakkı
- İş kazası ve meslek hastalığına karşı sosyal güvenlik koruması
- İşverenin denetim ve gözetim yükümlülüğü kapsamında güvenlik tedbirleri
Ayrıca işçiye yapılacak olan ödemeler ve sosyal haklar, özel istihdam bürosu tarafından güvence altına alınmalıdır.
İşçi ile kullanıcı işveren arasındaki ilişki nasıldır?
- Kullanıcı işveren, işçiye iş verir ve fiilen çalıştırır.
- Ancak işçi, hukuken geçici işverene bağlıdır (örneğin özel istihdam bürosu).
- Bu nedenle ücret, SGK bildirimi, iş akdi özel istihdam bürosu üzerinden yürütülür.
- İş kazası gibi durumlarda, her iki işverenin de sorumluluğu doğabilir.
Geçici iş ilişkisinde işten çıkarma mümkün mü?
- İş sözleşmesi, geçici işveren (örneğin özel istihdam bürosu) tarafından sona erdirilir.
- Kullanıcı işverenin doğrudan işçiyi işten çıkarma yetkisi bulunmaz.
- Ancak çalışanın performansı veya davranışı kullanıcı işverence geçici işverene bildirilerek sözleşme sona erdirilebilir.
İşçinin onayı gerekir mi?
Evet. Geçici iş ilişkisinin kurulabilmesi için:
- İşçinin yazılı açık rızası gereklidir.
- İşçinin onayı olmadan başka bir işveren yanında çalıştırılması mümkün değildir.
Hangi işler için geçici iş ilişkisi yasaktır?
- Maden ocakları
- Yer altı ve su altında yapılan işler
- Grev-lokavt uygulanan işyerleri
- İşverenin toplu işçi çıkarımı yaptığı dönemden itibaren 8 ay süreyle
Bu alanlarda geçici iş ilişkisi kurulması yasak olup, bu yasağa aykırı uygulamalar tespit edildiğinde, hem özel istihdam bürosuna hem kullanıcı işverene idari para cezası uygulanabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
| Soru | Cevap |
|---|---|
| Geçici iş ilişkisi kaç kez uzatılabilir? | En fazla 2 kez, toplamda 12 ayı geçemez. |
| İşçi geçici görevlendirmeyi reddedebilir mi? | Evet, onay olmadan görevlendirme yapılamaz. |
| Geçici iş ilişkisinde ücret kimden alınır? | Özel istihdam bürosu tarafından ödenir. |
| Kullanıcı işveren işçiyi doğrudan işten çıkarabilir mi? | Hayır, sadece geçici işveren bu yetkiye sahiptir. |
| Geçici iş ilişkisinde SGK bildirimi kim tarafından yapılır? | Geçici işveren (özel istihdam bürosu) tarafından yapılır. |
Geçici iş ilişkisi sözleşmesi nasıl olmalı?
Sözleşmede şu unsurlar yer almalıdır:
- Tarafların unvan ve bilgileri
- İşin yapılacağı yer
- Çalışma süresi (başlangıç-bitiş)
- Ücret ve ödeme şekli
- İş tanımı
- İşçinin rızası
- Fesih şartları
- Sorumluluk ve yükümlülükler
Ayrıca sözleşmenin bir örneği işçiye verilmelidir.
Sonuç: Geçici iş ilişkisi esnek ama dikkatli yürütülmelidir
Geçici iş ilişkisi, iş gücü planlamasında esneklik sağlasa da hukuki sınırları belirlenmiş ve denetime açık bir ilişkidir. Bu nedenle:
- İşverenlerin özel istihdam bürosu ile çalışırken lisanslı ve denetimli kurumları tercih etmeleri,
- İşçilerin haklarını bilerek rızalarını vermeleri,
- Tarafların yazılı sözleşmelerle tüm koşulları netleştirmeleri,
huzurlu ve yasalara uygun bir çalışma ilişkisi kurulmasını sağlar.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın